دانستنی هایی در مورد فرش دستبافت – قسمت دوم

انواع دارهای قالیبافی :

دار های عمودی:دار های روستایی ( ثابت)، دار تبریزی و دار گردان
_دار ثبات روستایی: از دو تیر فوقانی و تحتانی تشکیل شده. به سردار و زیردار آن نورد می گویند. جایگاه بافنده از سطح زمین بالا تر است برا ی بالا رفتن از نردبان استفاده می کنند
_دار تبریزی: این نوع دار نورد پایینی متحرک دارد این نوع دار در آذربایجان استفاده می شود. در این دار جایگاه بافنده ثابت است. قالی در هر لحظه قابل رویت است و طول فرش را تا دو برابر طول دار  می توان زیاد کرد.
_دار گردان ( تبریزی دو طرفه): این نوع دار برای ابعاد های بزرگ استفاده می شود. در دار های گردان هر طولی را می توان بافت البته در طول بافت پرداخت نمی شود و تا تمام شدن بافت فرش می توان فرش را رویت کرد.
دار های افقی (زمینی): این دار برای چادر نشینان استفاده می شود به این علت که درهنگام کوچ بتوانند جابه جا کنند. این نوع دار ها تیر های جانبی ندارند به خاطر این که طناب و میخ ها دو سر دستگاه ثابت هست. دار های افقی عوارضی شامل تغییر شکل در استخوان های زانو، خمیدگی ستون فقرات و ورم مفاسل پا می شود.

ابزارهای قالی بافی

قلاب: وسیله ای فلزی است شبیه به چاقو انتهای آن باریک است. برای جلو آوردن تار و گره زدن خامه و بیرون کشیدن پرز از تار ها استفاده می شود. برای گره های ترکی استفاده می شود.
قیچی: برای پرداخت کردن پرز ها استفاده می کنیم در قیچی های تبریزی دسته هابالا تراز تیغه ها قرار دارند. انواع گوناگون دارند شامل خمیده، صاف ( قیچی خیاتان) و…
شانه: اسم دیگر آن دفتین و دسته ی آن چوبی یا فلزی است برای فشردن پود بر روی گره ها استفاده می شود. شانه ها دو نوع هستند یکی از آن ها که دشت و ساده تر است برای کوچ نشینان و روستاییان و آن یکی که برای شهری حساب می شود تیغه های آن به صورت باریک و فشرده به هم بسته اند.
سیخ پودکش: این ابزار از جنس فلز است از سیخ پودکش برای رد کردن پود از میان تار ها استفاده می شود نوک آن حالت قلابی دارد. عرض آن دو سانتی متر و به طول پنجاه تا هفت سانتی متر هست.

 آشنایی با عیب های فرش

الف) معایب مربوط به مواد اولیه
۱٫رنگرزی نا مرغوب
۲ مواد اولیه نا مرغوب
ب)معایب مربوط به ابعاد
۱٫ پایین زدگی
۲٫ بالا زدگی
۳٫کجی کناره فرش
۴٫ تو رفتگی
ج)معایب مربوط به بافت و پرداخت
۱٫لوله شدن
۲٫ بره بره شدن
۳٫ ترکیدگی فرش
۴٫ شکستگی
۵٫ کیسی
۵٫ ذرتی شدن
۶٫ بدنما شدن پشت فرش
۷٫ دو دست شدن
۸٫ خلوتی یا تراکم نقوش
د) معایب مربوط به طرح و نقش
۱٫ عدم تناسب طرح با رجشمار
۲٫ یک اندازه نبودن واگیره های فرش
۳٫ عدم اصالت طرح و رنگ
۴٫شکستگی بندها، خطوط منحنی و گل ها
پایین زدگی: مربوط به ابعاد
باعث کم تر شدن طول فرش از اندازه واقعی
_دفتین زدن زیاد
_با فاصله بودن چله ها
_ سفت بودن چله ها
_دو دست شدن بافت
بالا زدگی:
باعث زیاد شدن طول فرش بیش از اندازه مورد نظر
_دو دست شدن بافت
_شل بودن چله ها
_ دفتین زدن کم

کج شدن فرش:
باعث خارج شدن از چهارچوب گونیا نبودن گوشه ها
_ کج بودن مهار اولیه ی فرش
_ عدم دقت در پایین کشی
_کج بودن دار
تو رفتگی فرش:
یعنی صاف نبودن کناره فرش
_ نداشتن کوجی
_ شل بودن چله ها در کنار فرش
_ پر تاب بودن پود زخیم
لوله شدن: مربوط به بافت و پرداخت
باعث پیچیدن کناره فرش به سمت داخل
_ شدت ضربان دفتین(شانه)
_ زخیم بودن بیش از حد خامه
_ پر تاب بودن پود زخیم
بره بره شدن:
باعث نایکنواختی در ارتفاع پرز فرش
_ استفاده از قیچی کند
_ بی دقتی در بریدن پرز فرش
(قیچی نباید زاویه داشته باشد بلکه باید موازات فرش گرفت شود)
شل بودن فرش
_دفتین زدن کم یا بد دفتین زدن
_استفاده از مواد اولیه نا مرغوب
ذرتی شدن:
باعث کوتاه شدن بیش از حد پرز فرش در مرحله پرداخت
_ زیاد قیچی کردن پرز فرش
_ استفاده از قیچی نامناسب
کیسی
باعث باد کردن قسمت از فرش
_ مدور نبودن زیر دار
_ شل و سفت شدن چله ها هنگام بافت
_ عدم رعایت دوخت صحیح فرش به زیردار در هنگام پایین کشی
بدنما شدن پشت فرش
باعث خط سفیدی از پشت فرش بین رج ها دیده شود
_ دفتین زدن کم
_پیش کشی نکردن گره ها
_ سفت زدن پود نازک

خلوتی یا تراکم نقوش:
باعث عدم تناسب پخش گل ها و دیگر نقوش مورد استفاده در متن و بوم فرش
_ عدم مهارت بافنده در بافت نقشه های شلوغ
_ خلوت بودن نقشه
_ نکته: البته انواع لچک ترنج ها کف ساده از این امر استثنا می باشند

 قیمت های فرش

عواملی که در موقع قیمت گذاری باید توجه کرد
۱٫ رنگ آمیزی
۲٫ طرح و نقش
۳٫ نوع بافت از لحاظ رجشمار
۴٫ نوع مواد اولیه
۵٫ اندازه و تناسب ابعاد
۶٫ معایب فرش ( غلط بافی، دو رنگی، جفتی بافی و دوا شور کردن)
۷٫ سلامت فرش به خصوص فرش های قدیمی
عوامل بالا رفتن قیمت فرش
۱٫ فرش با رجشمار بیشتر زحمت بافنده بیشتر
۲٫ مواد اولیه گران در بافت
معیار های تراکم بافت در قالی:
۱٫ رجشمار : یعنی تعداد گره در ۶/۵ سانتی متر در  بافت فارسی یا ۷ سانتی متر  در مناطق ترکی بافت رجشمار گفته مي شود
البته در همدان رجشمار تعداد گره ها در ۲۰ سانتی متر اسم دیگر آن حارک نام دارد
۲٫ جفت : یعنی تعداد گره جفتی در یک فوت طول. در کرمان به خاطر این که فرش ها به آمریکا فرستاده می شود فرش ها را استاندارد می کنند بر اساس فوت که هر فوت ۱۲ اینچ است که هم اینچ دو سانتی متر بود
جفت ها شامل ۶۰ تا ۱۱۰ جفت
نکته: ۶۰ جفت ارزان ترین آن که در کرمان بافته می شود و ۱۱۰ جفت گران ترین آن در کرمان بافته می شود
۳٫ لا : تعداد لا نخ چله در نایین و مناطقی که کپی نایین هم میزنند
نایین: ۹ لا، ۶ لا ، ۴ لا،
خراسان: ۱۲ لا و ۱۵ لا
نکته : نخ چله در همه جا ۲۰ ثابت است تعداد لا نه
هر چه تعداد لا کم تر بافتد ظریف تر،تراکم بافت و قیمت آن بالا

مرمت فرش

ابزار های مرمت
انبر دست
چاقو(قلاب خواب رو) قلاب کوچکی در نوک آن دارد
دفتین
قلاب پشت (دندانه دار)
قلاب خواب مشهدی
چاقوی بافت
درفش ( سر آن انحنا دارد) برای غربیله و جابه جا کردن استفاده می شود
سوزن شیرازی
سوزن مرمت شماره ی ۱_۴
تخته مرمت
موم: روان کننده ی سوزن یا تاب نخ
نخ کرک (نخ لحاف دوزی)
چارچوب بزرگ سربافی
تخته ی تونه کشی سربافی
چارچوب کوچک مرمت

برای دیدن انواع فرش دستبافت ، کلیک کنید .